Verwerkingsvoorschrift voor het leggen van M-Stones.nl bestrating

Verwerkingsvoorschriften keramische tegels
De ondergrond onder het vloerenzandbed moet draagkrachtig zijn, volgens de te verwachten
(verkeers)belasting. Op zand- en kleigronden volstaat een goed mechanisch verdicht zandbed van minimaal
15 cm metsel- of ophoogzand, bij lichte belasting zoals loopverkeer. Afgewerkte hoogte dient minimaal 8 cm
plus de dikte van tegel te zijn onder maaiveld.
Als basis gebruikt men drainzand/vloerenzand aangezien dit goed verwerkbaar is en toch nog voldoende
drainerend. Dit drainzand of vloerenzand mengt men droog in een betonmolen in de verhouden 1:10 met
ondergrondversteviger. Als deze mortel goed droog gemengd is water toevoegen zodat het een
aardvochtige substantie in de betonmolen wordt. De juiste hoeveelheid wat is afhankelijk van het
vochtgehalte in het gebruikte vloerenzand.
De met de betonmolen gedraaide mortel uitstorten over de aangelegde onderopbouw en in een laagdikte
van minimaal 8 cm afrijen. Eventueel op het gewenste afschot 1%.
NB: Werk meter voor meter en zorg dat de mortel niet opdroogt tijdens de verwerking.
Door de keramische tegels aan de onderzijde te voorzien van een hechtlaag voorkomt men het losliggen van
deze tegels en zorgt men dat de bestrating vast komt te liggen op de gedraaide mortel. Als hechtlaag
gebruikt men tegellijm. tegellijm aanmaken volgens de beschrijving op de zak en met een
handstoffer of lijmkam aan de onderzijde van de tegel of steen aanbrengen. Het verbruik hiervan is
gemiddeld 3 kg/m².
Hierna kan de keramische tegel in aardvochtige vloerenzandbed geplaatst worden en met een rubber
hamer lichtjes worden gecorrigeerd. Daarna de tegels eventueel nareinigen met water en een spons om
cementresten op de oppervlakte te voorkomen.
Daarna de aangelegde bestrating voegen met een geschikte voegmortel. Dit is
afhankelijk van de toepassing.
Indien men cementgebonden voegmortel toepast, dient men rekening te houden met dilatatievoegen
vanuit de onderbouw.

Verwerkingsvoorschriften en onderhoudsvoorschriften natuursteen
Een mooi terras of een speelse bestrating wordt in belangrijke mate bepaald door de uitstraling van het
materiaal dat wordt gebruikt. Natuurlijk is de plaatsing en de wijze van verwerken ook een erg belangrijke
factor. Hierbij geven wij u enige tips zodat uw terras, oprit of tuinpad er schitterend uit komen te zien.
Indien U na het doorlezen van deze tips toch nog vragen mocht hebben of gewoon aanvullende informatie
wenst, kunt u altijd contact opnemen met onze afdeling verkoop.
Een goede fundering is de basis van elk project.
De basis van elk terras, oprit of pad wordt gevormd door een degelijke fundering. Een goede fundering
bepaalt het eindresultaat en de duurzaamheid van elk project. Doordat iedere situatie echter anders is,
wordt het onmogelijk om voor elke mogelijke ondergrond het toepasselijke funderingsadvies te verschaffen.
Toch willen wij U graag enkele basisregels meegeven.
Basisregel 1: Fundering
Hoe minder draagkrachtig de bestaande ondergrond, hoe zwaarder en dikker de funderingslaag moet zijn.
De meeste funderingen bij particuliere projecten bestaan uit twee lagen. Een onderlaag die bestaat uit
grove steenslag of gebroken puin in de maat 20/32 mm (al dan niet zand/cement gebonden), en een
afwerklaag die bestaat uit grof zand of in voorkomend geval met cement gestabiliseerd zand of mortel. De
dikte van de onderlaag zal in de praktijk variëren tussen de 15 en 30 cm. De gebruikte materialen voor de
onderlaag dienen in ieder geval goed te worden verdicht door aanstampen, trillen of walsen. Daar waar de
ondergrond slechts zeer weinig draagkrachtig is, en in die gevallen waar men twijfelt over de draagkracht
van de bestaande ondergrond, adviseren wij het gebruik van een geotextiel. Dit kunststof doek moet
worden geplaatst onder de funderingsmaterialen, zodat de druk gelijkmatiger wordt verdeeld. Bovendien
zorgt een geotextiel ervoor dat de funderingsmaterialen goed gescheiden blijven van de bestaande
ondergrond.
Basisregel 2: Verwachte belasting bepaalt dikte van de fundering
Een andere basisregel bij funderingen bepaalt dat dunne afwerkingproducten (bijv. tegels van 1 à 2 cm dik)
een erg stevige fundering vragen, vaak zelfs een massieve betonnen plaat. In dit geval zullen de tegels vaak
worden geplaatst in de specie. Het omgekeerde is natuurlijk ook waar. Dikke bestratingstenen bijvoorbeeld,
kunnen worden geplaatst op een fundering van enkel goed verdicht grof zand. Tenslotte geldt als basisregel
ook, dat de verwachte belasting (druk) de dikte van de fundering bepaalt. Voor een oprit, waar
personenwagens overheen moeten, dient de fundering steviger en dikker te zijn, dan voor het tuinpad, dat
enkel en alleen gebruikt wordt door voetgangers. De prachtige variatie van kleuren en structuren is eigen
aan natuursteen. Natuursteen is uniek in zijn kleurnuancering en structuur. Geen twee stenen zijn hetzelfde.
Daarom dienen alle tegels, bestratingmaterialen en andere natuursteenproducten vóór verwerking uit
verschillende verpakkingen gemengd te worden. Op deze manier wordt de meest harmonieuze verdeling
van kleuren en schakeringen van het gebruikte materiaal verkregen.
Basisregel 3: Dilatatievoegen en afwatering.
Indien bij terrassen de oppervlakte meer dan 15 m2 of de lengte meer dan 5 m1 bedraagt, dient een
uitzettingsvoeg voorzien te worden dwars door de fundering (zandbed) en de legmortel. Aan de aansluiting
met de gevel voorziet men eveneens een uitzettingvoeg door het plaatsen van isolatiefoam of een
gelijkwaardig product. Alle tegels en bestratingen dienen met een helling van minimaal 1 % (= 1 cm per m1)
te worden gelegd om waterophoping op de vloer zo veel mogelijk tegen te gaan. De helling moet zo worden

uitgevoerd dat het water van het gebouw wegloopt. De “opsluiting” van de tegels of bestratingmaterialen
garandeert duurzaamheid.
Basisregel 4: "Opsluiting"
Elke tegel of bestratingmateriaal dient stevig te worden “opgesloten”. Bij natuursteen wordt vaak met een
opsluitband gewerkt. De opsluitband moet hoger zijn dan de dikte van het afwerkproduct. Bij een
bestratingsteen van 10 cm dik bijvoorbeeld, kan een opsluitband worden gebruikt van 15 cm. Vaak kiest
men hier voor een hardstenen of granieten opsluitband. Naast opsluitbanden, wordt er met name bij
bestratingen vaak gewerkt met een rollaag in het afwerkmateriaal. Praktisch gezien gebruikt men hier
hetzelfde materiaal, maar dan op z’n kant geplaatst. De opsluitbanden of rollagen worden vaak 1 à 2 cm
lager geplaatst dan de bestrating of het tegelwerk zelf.
Basisregel 5: Plaatsing
Gebruik bij de plaatsing altijd schone zandsoorten en in voorkomend geval cement van een goede kwaliteit.
Bij lichte kleuren natuursteen (travertin, etc.) adviseren wij het gebruik van trascement. Bij
bestratingmaterialen zoals gebakken klinkers en natuursteen worden de stenen tegen elkaar
gelegd/bestraat met een kleine voeg. Deze voeg werkt als elastische brug tussen de stenen. Zonder deze
voeg, bestaat de kans op randbeschadigingen zodra het oppervlak wordt belast. Bovendien kunnen
mogelijke kleine maatverschillen door de voeg worden opgevangen. Hoe grover het materiaal, hoe breder
de voeg.
Dunne tegels van 2 à 4 cm dienen te worden geplaatst in een goed gemengd (mortelmolen) zand/cement
mengsel van 1 deel cement met 5 à 6 delen zand. Deze zand/cement mengeling dient zandvochtig zijn. Veel
professionele tegelzetters zullen deze laag gebruiken als werklaag, waarbij de tegels uiteindelijk in een
dunne specielaag worden geplaatst. Het direct plaatsen van de tegels in het zand/cement mengsel blijft
echter ook mogelijk.
Basisregel 6: Invegen en voegen
Bij bestratingen zijn schoon zand of split geschikte voegmaterialen (zand 0-2 mm tot 0-4 mm, split 1-3 mm
tot 2-5 mm). Vul de voegen vóór het aftrillen van de bestrating. Na het aftrillen, zal een tweede vulling van
de voegen noodzakelijk zijn. Let hierbij op dat de trilplaat van de trilmachine schoon is. De voegen bij tegels
kunnen worden gevuld met split of een voegspecie. Bij gebruik van voegspecie, moet de voegbreedte
minimaal 5 mm bedragen. Vanzelfsprekend dient U ervoor te zorgen, dat de gebruikte voegspecie geschikt
is voor het gebruik buitenshuis. In ons assortiment bieden wij kant-en-klare Ardex Ardurit GK voegspecies
aan, in vier kleuren. Deze voegspecie levert een zeer harde en erg fraaie voeg op. Bij gebruik van deze kanten-klare voegspecies dienen de tegels gedurende, en onmiddellijk na de verwerking, goed schoon te
worden gemaakt. Dit schoonmaken is zeer noodzakelijk om mogelijke resten van voegspecie bovenop de
tegels te verwijderen. Gepast onderhoud zorgt voor jarenlang plezier van uw natuursteen. Desert Black,
Kotah Stone, Hardsteen, Travertin, de meeste basaltsoorten en andere kalkhoudende materialen: Reinigen.
Na circa 2 á 3 dagen na de plaatsing reinigen met een zuurvrije cementsluierverwijderaar, bijvoorbeeld "R55
grondreiniger zuurvrij". De eerste 6-8 weken mag men het terras enkel met weinig water reinigen, zodat de
vloer optimaal kan drogen. In ieder geval géén zepen en dergelijke gebruiken.
Basisregel 7: Beschermen
Indien na 6-8 weken het terras volledig droog is kan men desgewenst een impregnering aanbrengen (S34
vlekstop kleurloze impregnering of S42 kleurverdiepende impregnering). Wilt u geen impregnering, maar
toch bescherming van uw terrasvloer, gebruik dan een natuurzeep zoals bijvoorbeeld Carolin. Vermijd in

ieder geval overvloedig gebruik van producten. Bij zeer harde, niet poreuze materialen zoals Desert Black,
dient u het impregneerproduct in een zeer dunne laag aan te brengen. Overvloedig gebruik van een
impregneermiddel kan leiden tot streep- of vlekvorming! Alle natuurproducten hebben de neiging om te
verbleken onder invloed van zonlicht. Vooral bij zwarte en donkergrijze materialen is dit verschijnsel
opvallend te noemen. Denk hierbij met name aan Desert Black en Spotted Blue. Een impregneermiddel zal
dit natuurlijke proces vertragen, echter nooit helemaal tegengaan.
Basisregel 8: Onderhoud
Het normale onderhoud kan gebeuren door af en toe te schrobben met een neutrale natuurzeep (Carolin).
Het voedende bestanddeel in deze natuurzeep (lijnolie) zal zorgen voor bescherming, terwijl de
zeepbestanddelen voor het noodzakelijke schoonmaken zullen zorgdragen. Zandsteen, graniet, leisteen en
kwartsiet: Reinigen.
Na circa 2 á 3 dagen na de plaatsing reinigen met een cementsluierverwijderaar, bijvoorbeeld "R55
grondreiniger zuurvrij". Alhoewel deze niet-kalkhoudende natuursteensoorten zuurbestendig zijn, raden wij
toch het gebruik van minder agressieve, zuurvrije producten aan. De eerste 6-8 weken mag men het terras
enkel met weinig water reinigen, zodat de vloer optimaal kan drogen. In ieder geval géén zepen en
dergelijke gebruiken. Bij ernstige vervuiling met cementresten kan een zuurhoudende reiniger toch
noodzakelijk zijn. Neem contact op met ons, indien u hierover vragen heeft.
Algemeen:
In het MO onderhoudsproduktengamma, zijn er verschillende kwaliteitsproducten leverbaar. Voor wat
betreft de cementsluierverwijderaar/reiniger kozen wij voor "R55 grondreiniger zuurvrij" van Möller
Chemie.
Dit product kan worden toegepast zowel bij alle kalkhoudende natuursteensoorten zoals marmer, travertin,
hardsteen, Desert Black, Kotah Stone, enz., als bij niet-kalkhoudende natuursteensoorten zoals graniet,
leisteen, en alle zandsteen- en kwartsietsoorten.
De impregneerproducten kunnen wij in twee varianten leveren, waarbij ook hier werd gekozen voor het
aasortiment van Möller Chemie. De "S42 kleurverdiepende impregnering" levert naast bescherming, ook
een kleurverdieping op. De "S34 vlekstop kleurloze impregnering" levert een goede bescherming op, zonder
dat de kleur wordt beïnvloed.
Voor wat de natuurzeep betreft, kozen wij voor Carolin zeep. Deze neutrale zeep, op basis van lijnolie, is
zeer geschikt zowel voor een stukje bescherming, als voor het normale onderhoud van alle mogelijke
soorten natuursteentegels.
Lees vooraf de gebruiksaanwijzing goed door, en test het product altijd uit op een proefvlak of een losse
tegel. Voor het eventueel foutief toepassen van deze producten kunnen wij uiteraard niet aansprakelijk
worden gesteld.

Verwerkingsvoorschriften sierbestrating
Controle vooraf
Controleer voordat u begint met verwerken het product op eventuele gebreken. Mocht er met het product
onverhoopt iets niet in orde zijn, wendt u zich dan direct tot uw leverancier. Als u ondanks zichtbare
gebreken m.b.t. het product toch overgaat tot verwerking van het product, heeft u zonder voorbehoud het
product geaccepteerd. Fabrikant of uw leverancier moet binnen aanvaardbare termijn in de gelegenheid
worden gesteld eventuele zichtbare gebreken op te lossen.
Producteigenschappen en gebruik materieel
De meeste geproduceerde bestratingsmaterialen bestaan uit een compositie van verschillende natuurlijke
grondstoffen zoals zand, granulaten, cement, water, eventueel klei en al dan niet toegevoegde kleurstoffen.
Door de natuurlijke eigenschappen van deze grondstoffen kunnen er in het eindproduct lichte
kleur/structuurverschillen optreden. Ook door verschillende productieseries kunnen onderlinge
kleur/structuurverschillen voorkomen. Het is daarom van belang om de stenen of tegels van meerdere aan
u geleverde pakketten door elkaar te verwerken, en altijd bij elk pakket de materialen diagonaal of van
boven naar beneden af te rapen. Deze kleur/structuurverschillen horen bij het natuurlijke karakter van de
stenen en zijn onvermijdelijk in het productieproces. Bij nagenoeg alle voorkomende bestratingsproducten
zijn maatafwijkingen onvermijdelijk. Met name bij gebakken stenen kunnen vrij grote maatafwijkingen
voorkomen. U dient hiermee tijdens het verwerken rekening te houden door eventueel met voeg te straten.
Maatafwijkingen en/of beschadigingen dienen beoordeeld te worden vanaf ooghoogte.
Bij alle materialen met een strakke randafwerking dient u er rekening mee te houden dat deze gevoelig zijn
voor beschadigingen. Het is dan ook raadzaam om strakke materialen bij het verwerken op alle onderdelen
zorgvuldig te behandelen. O.a. door het juiste gebruik van geschikt stratenmakersgereedschap, en door
altijd met een voeg te werken.
LET OP: niet alle bestratingsproducten kunnen of morgen worden afgetrild. Informeer bij twijfel over de
juiste verwerking bij uw leverancier.
Verwerkingsadviezen
Zorg voordat u gaat straten voor een stabiele ondergrond. Een instabiele ondergrond kan leiden tot
verzakking en onvermijdelijke beschadiging aan uw bestrating. De ondergrond kan bestaan uit een puinbed
van gebroken puin met daarbovenop een laagje schoon ophoogzand ( bij opritten ). In het geval van
toepassing op looppaden en terrassen kunt u volstaan met een zandbed van ongeveer 20 tot 25 cm schoon
ophoogzand.
Toepassing
Producten zonder facet en afstandhouder, alle siertegels en banenverbanden en alle producten dunner dan
6 cm zijn niet toepasbaar op opritten of mogen niet op enige andere wijze toegepast worden, daar waarbij
gebruik anders is dan voetverkeer.
Alle bestratingsproducten dienen bij het leggen altijd afgezand te worden (het vullen van alle voegen met
zand). Als bestrating niet wordt afgezand, dan is er een reële kans op schade, doordat de tegels/klinkers bij
belasting onder druk komen te staan en tegen elkaar aanschuiven. Deze frictie veroorzaakt schade. Het
afzanden van de bestrating voorkomt deze frictie. Zorg daarom dat de bestrating ook afgezand blijft en vul
eventuele voegen waarin kieren ontstaan direct, ter voorkoming van verzakking van het zandbed (met als
gevolg zeer waarschijnlijke schade aan de bestratingsproducten).
Natuursteen
Voor natuursteentegels buiten de hierboven vermelde informatie het navolgende: voor de stabiele

ondergrond bij natuursteentegels: een bed van split met daarop een laagje gestabiliseerd zand bestaande
uit een mengsel van vijf delen schoon metselzand en een deel Stabi-king. Bij natuursteentegels is er een
verhoogde kans op vervuiling uit de ondergrond door capillaire werking. Het is daarom van groot belang in
de ondergrond te werken met schone materialen.
TIP: gebruik daarom bij de verwerking van natuursteentegels nooit ophoogzand, zeezand, klapzand, bruin
zand of wit zand. Deze bevatten allen resten van organische stoffen. Gebruik voor stabilisering van het zand
nooit kalkhoudend cement zoals portlandcement.
Afwerking van de bestrating
Voor het op maat maken van stenen of tegels kunt u gebruikmaken van een daarvoor geschikte
stenenknipper of een stenenzaagmachine. Zaag of slijp de materialen nooit op uw terras. Laat geen grond,
(vervuild) zand, cement, bladeren, of ander vuil op uw terras slingeren. Verwijder dit alles onmiddellijk om
inwerking en vlekvorming op uw bestrating te vermijden. Het invoegen van uw bestrating is
productspecifiek gebonden. 
Onderhoud
Om ze blijvend mooi te houden, volstaat het om de stenen of tegels regelmatig af te schuren met een
simpele schuurborstel en helder water. Daarnaast is het van uiterst belang dat u de tegels vrij van organisch
vuil houdt (bijvoorbeeld bladeren en vogelpoep). Als organisch vuil blijft liggen, dan zal -zelfs als het
geimpregneerde tegels zijn- organische vlekvorming ontstaan, die moeilijk te verwijderen is. De enige
manier om deze hardnekkige vorm van vlekvorming te voorkomen is door frequent het organische vuil te
verwijderen van de tegels.
Zorg daarnaast dat de bestrating afgezand blijft en vul eventuele voegen waarin kieren ontstaan direct, ter
voorkoming van verzakking van het zandbed (met als gevolg zeer waarschijnlijke schade aan de
bestratingsproducten).
Reiniging
Wenst u uw bestrating grondiger te reinigen? Gebruik dan uitsluitend specifieke onderhoudsproducten.
Voor het reinigen van kalkuitslag en cementresten, voor het verwijderen van bruine en plantaardige
verkleuringen, groene aanslag, olie- en vetplekken zijn er producten verkrijgbaar in de vakhandel. Gebruik
in ieder geval nooit (strooi) zouten, zuurhoudende reinigingsmiddelen. Gebruik van chemische
reinigingsmiddelen kan de textuur en kleur van uw bestrating lichtjes wijzigen. Nooit met een
hogedrukreiniger uw bestrating reinigen.
Witte uitbloei
Verschijnen er witachtige vlekken op uw bestrating? Geen nood, het gaat om kalkuittreding. Witte uitslag bij
betonproducten wordt veroorzaakt door de chemische reactie van cement en water. Hierdoor wordt vrije
kalk gevormd, welke zich op het oppervlak afzet. Het is een fenomeen wat niet te voorspellen en helaas niet
altijd te voorkomen is. Door belasting en contact met lucht zal de witte uitslag, vrijwel altijd, naar verloop
van tijd vanzelf verdwijnen. Witte uitslag doet geen afbreuk aan de kwaliteit van het product en is geen
reden voor reclamatie.
Altijd door elkaar heen straten
Ons advies is om producten van mstones.nl altijd door elkaar heen te straten. Met name producten in
de kwaliteitsklasse B kunnen onderling verschillende tinten kennen per pallet. Door de geleverde pallets
altijd door elkaar heen te straten, ontstaat een aantrekkelijk eindresultaat. Als u de pallets niet door elkaar
heen straat, dan is het risico aanwezig dat u bij het eindresultaat 'harde' overgangen ziet tussen de
bestratingsproducten van de diverse pallets. De onderstaande afbeelding illustreert de gevolgen van wel of
niet door elkaar heen straten.